Amsterdam

Notitie: Opleiden in de school; een Amsterdamse variant

Inleiding
Elk jaar beginnen er in Amsterdam veel jonge, kersverse docenten met veel goede moed aan hun loopbaan op een Amsterdamse school voor primair of voortgezet onderwijs. Op cognitief gebied voldoende geschoold, maar vaak didactisch en pedagogisch toegerust voor het lesgeven aan de "gemiddelde leerling". En juist die gemiddelde leerling bestaat vooral op papier, maar de Amsterdamse werkelijkheid laat een heel ander beeld zien.

Elke docent/leerkracht krijgt in Amsterdam te maken met een groot aantal zorgleerlingen in zijn of haar klas. Leerlingen die zorgen voor een enorme taakverzwaring voor ervaren docenten, maar die een bijna onmogelijke opgave zijn voor beginnende docenten. De primaire opleidingen (PABO en Lerarenopleidingen) besteden vaak maar weinig aandacht aan het begrip zorgleerlingen en alle specifieke (ortho)pedagogische kennis die vereist is om met deze leerlingen om te gaan in de klas.

Zo kan het gebeuren dat je als beginnend docent op een lagere school komt te werken in Amsterdam in groep 3 met 28 kinderen waarvan er 8 "Weer Samen Naar School" kinderen zijn. Ofwel acht kinderen met stoornissen als ADHD, Autisme, gedragsproblemen etc. De zorg die hiervoor georganiseerd is voorziet in allerlei bovenschoolse begeleiding, coaching, advisering, overleggroepen etc., maar niet in directe ondersteuning in de klas. Ook het bijhouden van de administratie van zorgleerlingen vraagt ontzettend veel tijd en energie wat vooral zo'n eerste jaar zijn tol eist.
Een op de vijf van de beginnende leraren/onderwijzers verlaat het onderwijs en nog eens tweederde denkt erover na om dat te doen.(bron: initiatiefvoorstel van Riem Vis: Goed, Beter, Top(opleiding)) Dit vraagt om goed beleid om te voorkomen dat deze jonge docenten uitvallen, willen we als stad straks niet geconfronteerd worden met een nog groter tekort aan docenten dan nu al het geval is.

Naast het argument van mindere beloning dan in vergelijkbare beroepen blijkt ook de hoge werkdruk jonge docenten te doen besluiten naar een andere werksoort om te zien. Dit moet voorkomen worden zeker gezien de recente berichtgeving over vergrijzing van het docentenbestand in Amsterdam en daarom stellen wij een actieplan "Opleiden in de School; een Amsterdamse variant" voor.

Kansen voor Amsterdam
Het Amsterdamse College van Burgemeester en Wethouders heeft in het programma-akkoord de wens uitgesproken om te werken aan topopleidingen voor Amsterdamse docenten. Voor het bij en nascholen van zittende docenten zijn echter al vele modules en nascholingstrajecten ontwikkeld op de diverse hoge scholen, waaronder de Educatieve Hogeschool van Amsterdam en verschillende post-HBO-opleidingen. Wat vooral een opgave is, is het binnenhouden van jonge docenten. Zeker in het licht van de dreigende docententekorten voor Amsterdam moet dat een prioriteit zijn in het Amsterdamse beleid.

Opleiden in de School; een Amsterdamse variant
Het idee Opleiden in de School is vanuit het ministerie van onderwijs, cultuur en wetenschappen (OCW) gestart in 2002. Het betrof hier het opleiden van studenten op een opleidingsschool om hun stage wat meer inhoud en gewicht te geven. Dit hele concept is uitgewerkt en voor de ervaren docenten die op de opleidingsschool de aankomende docenten begeleiden is een speciale opleiding ontwikkeld zodat de begeleidende, ervaren docent ook kan werken aan een vernieuwing van zijn/haar taken en uitbreiding van de competenties.

Dit concept bleek goed te werken en de resultaten waren veelbelovend.
Dit project was echter maar haalbaar voor een kleine groep studenten en nu is er alleen nog sprake van een zogeheten diepte pilot waaraan nog 4 Amsterdamse scholen deelnemen.

Ons voorstel
Wij willen het idee van Opleiden in de School uitbreiden naar een aangepast concept voor jonge, beginnende docenten in hun eerste jaar van de aanstelling op een Amsterdamse school. Een soortgelijk project bestaat momenteel al voor het speciaal onderwijs in Amsterdam. Hier worden docenten voor het speciaal onderwijs opgeleid in 2 jaar tijd met een regulier salaris, maar zonder verantwoordelijke taken. Na die 2 jaar wordt gekeken of iemand geschikt is en/of wil werken in het speciaal onderwijs. Dit is een project waarover zowel de scholen als de aankomend speciaal onderwijs docenten erg enthousiast zijn. Met een kleine aanpassing is een dergelijk project ook mogelijk voor het reguliere primair en voortgezet onderwijs.

Voor het gereserveerde bedrag van 1 miljoen euro in de voorjaarsnota van 2007 zouden ongeveer 30 beginnende docenten een jaar lang met een volledig salaris (inclusief werkgeverslasten) een eerste jaar volgens het Opleiden in School de Amsterdamse variant principe kunnen volgen.
Het Opleiden in de School; een Amsterdamse variant traject beslaat een periode van een jaar.

In dit jaar wordt de beginnende docent aangesteld op een geselecteerde school die hiervoor een coachende leerkracht beschikbaar stelt. De junior docent werkt mee in de klas in het primair dan wel het voortgezet onderwijs, maar heeft nog geen eindverantwoording voor de betreffende klas(sen) en is bezig met het werken aan zijn/haar competenties in een rele omgeving. Het heeft een zorgvuldig opgebouwd en betrouwbaar bekwaamheidsdossier als resultaat en een goed beslagen ten ijs komende junior docent tot voornaamste doel. In dat dossier zitten alle documenten van de beginnende docent, waaronder de observatieverslagen en een eindoordeel van de opleider. Aan de hand van het bekwaamheidsdossier bespreken de docent en de opleider de ontwikkeling van de docent gedurende het eerste, algemene half jaar. Het voornaamste doel van het tweede half jaar is de docent van een junior-docent op te trekken naar een medior-docent en in kaart te brengen wat nodig is om op termijn uit te groeien tot excellent docent. Aan het eind van het traject bespreekt men in welke vorm en op welke school de toekomst van de jonge docent het beste gestalte kan krijgen.

De filosofie van Opleiden op school is:
- horen: zo moet het
- zien: zo moet het
- tonen: zo doe ik het
- plenair terugkoppelen: dit moet ik nog leren om 'zo doe ik het' te transformeren naar 'zo moet het'

Opleiden in de school heeft op deze manier ook invloed op het Integraal Personeels Beleid (IPB) van de school. Er ontstaat een vervlechting van opleiden en professionaliseren. Een wederzijdse betrokkenheid van opleidingen en scholen aan zowel opleiden als aan loopbaanontwikkeling. Dit betrekken van IPB bij opleiden in de school gaat verder dan het feit dat het opleiden van personeel indirect gevolgen heeft voor het IPB zoals kansen voor zittende docenten om opleiders te worden, maar vooral ook voor de Amsterdamse scholen een kans om jonge, goed voor hun taak uitgeruste docenten voor het onderwijs te krijgen en te behouden.
Een ander bijkomend, voordelig effect is dat scholen op deze manier op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen die op het gebied van onderwijs gaande zijn, omdat de jonge docenten hun net verworven kennis kunnen delen en kunnen overdragen aan de school/leerkracht waar zij geplaatst zijn. Gebruik maken van elkaars expertise waarvoor nu echt tijd is in tegenstelling tot in de huidige situatie.

Inspanningsverplichting voor de betrokken scholen
Alle Amsterdamse scholen en schoolbesturen voor primaire en voortgezet onderwijs moeten bij dit plan in staat worden gesteld mee te doen in het project. Volgens vooraf vastgestelde verdeelsleutels over de scholen/schoolbesturen kan men aanspraak maken op een x aantal jonge docenten vanuit het traject. In overleg met de schoolbesturen zou het concept verder uitgewerkt kunnen worden waarbij ook de betrokken schoolbesturen om een bijdrage gevraagd kan worden in de vorm van het financieren en mogelijk maken van het bijscholen van de senior docent tot coach van jonge docenten in het kader van het na en bijscholingsprogramma zoals dat al bestaat.

Van de school wordt verwacht de docent in opleiding te laten meedraaien bij een ervaren docent die de eindverantwoording draagt. Daarbij benoemt de school een interne begeleider aan wie de jonge docent vragen kan stellen over de dagelijkse gang in en om de school. Tevens zal de school op de verschillende competenties een 'voorbeelddocent' benoemen bij wie de docent in opleiding 'de kunst kan afkijken'. Dit kan voor iedere competentie een andere leerkracht zijn, maar dat hoeft niet. Daarbij zal de jonge docent een rijke leeromgeving geboden worden waarin hij of zij de ruimte voelt om te leren en de kaders krijgt om daarbij niet te verzuipen.

Op grond van vorenstaande stelt ondergetekende u voor, het volgende besluit te nemen:

Het idee van Opleiden in de School; een Amsterdamse variant verder uit te werken en te betrekken bij het idee van het college van de Top opleidingen leraren grote stad voor Amsterdamse docenten zoals beschreven in de voorjaarsnota 2007.

Notitie van Maureen van der Pligt, raadslid SP.
Augustus 2007