Amsterdam

Participatiebanen: moderne werkverschaffing!

Het College van Amsterdam is, nog voordat hier een wettelijke verplichting aan ten grondslag lag, in 2006 begonnen met het creren van de zogeheten participatiebanen. Participatiebanen zijn 'banen' die mensen met een bijstandsuitkering worden verplicht te bezetten, ook al is die ver beneden hun niveau. Het gaat daarbij steeds om werk met behoud van uitkering. De maximale periode dat men via een participatiebaan constructie 'werkt', is twee jaar. De SP is van mening dat werk moet lonen. Dat vindt overigens minister Donner ook: die horen we steeds zeggen in de Wajongdiscussie dat werk moet lonen. Waarom geldt dit dan niet voor mensen die een participatiebaan hebben? Mensen in de bijstand zijn niet minder dan andere mensen. Gelijk werk moet daarom gelijk betaald worden. Het kan niet zo zijn dat de ene apothekersassistente of werknemer bij Zeeman (beiden zijn voorbeelden uit de praktijk) hetzelfde werk doet en toch veel minder betaald krijgt. Het minimumloon in Nederland is het resultaat van tientallen jaren strijd van mensen, vakbonden en sociale bewegingen. Dit resultaat wordt nu beetje bij beetje onderuit gehaald door projecten als deze, waarbij men 'werkt' met behoud van uitkering.

Wat is een participatiebaan?
Bij de behandeling van de participatiewet in de Tweede Kamer heeft staatssecretaris Van Hoof er het volgende over gezegd:
In de wet staat heel nadrukkelijk dat het om additioneel werk moet gaan. Additioneel werk is bijna automatisch het tegenovergestelde van regulier werk. Het mag dus niet gaan om werkzaamheden die in de gemeente al worden uitgevoerd door mensen die in een normale arbeidsrechtelijke verhouding staan tot een of andere opdrachtgever.
Op de site van de gemeente Amsterdam vinden we de volgende omschrijving van een participatiebaan:
Participatiebanen. Deze banen worden ingevuld volgens het principe van werken met behoud van uitkering. Dit betekent dat er geen arbeid wordt verricht die ook als regulier werk kan gelden, maar aanvullend werk waarin de reguliere markt niet voorziet. De beloning is gelijk aan de uitkering, het aantal uren is gerelateerd aan het minimumuurloon. De deelnemers aan de participatiebanen krijgen begeleiding en worden gestimuleerd zich verder te ontwikkelen naar een reguliere baan. (site: www.amsterdam.nl)

Het participatiebaan-traject wordt in Amsterdam verzorgd door Pantar, in samenwerking met DWI. Op de site van Pantar en DWI staat het volgende te lezen over het traject:
Een participatieplaats kan zowel in de profit als non-profit sector worden aangeboden. Er is wel een aantal voorwaarden aan verbonden:
- Er is tenminste 1 ongesubsidieerde medewerker aanwezig die zorg kan dragen voor de dagelijkse werkbegeleiding
- Het aantal te werken uren ligt tussen de 16 en 32 uur per week
- Er is voor de functie geen vacature regulier uitgezet
- Er is het afgelopen halfjaar niemand (regulier of gesubsidieerd) ontslagen op een soortgelijke functie (niet verwijtbaar)
- Indien er een medezeggenschapsorgaan is ingesteld moet dit akkoord gaan met het creren van een participatieplaats
- Het betreft een functie naast het reguliere functiegebouw (een niet-bestaande functie binnen de organisatie en/of CAO)
- f het betreft een (deels) bestaande functie die nu ook al wordt ingevuld. (Een functie die (deels) bestaat binnen de organisatie en/of CAO en waar iemand ook op werkzaam is)
- De instelling krijgt op iedere functie n kandidaat aangeboden

Als we kijken naar de lijst van participatiebanen dan houdt Amsterdam zich niet aan de omschrijvingen van zowel zichzelf als die van het Rijk. Hier worden reguliere functies gewoon gratis uitgevoerd door bijstandsgerechtigden.
We noemen daarbij bijvoorbeeld:
-Lampenier winkel keten -leerling verkoper
-Zeeman - aantal maal leerling verkoper
-Hema -leerling verkoper
-gezinstherapeut
-apothekersassistente
-medewerker schoonmaakbedrijf/ schoonmaker
-onderzoeker in het Slotervaart ziekenhuis
-consulent re-integratie bij Alexander Calder groep
-afwasser in partycentrum
-dames en herenkappers
-caissires in supermarkten
en ga zo maar door. Hoezo additionele arbeid?! Laten we er een uitlichten: de consulent re-integratie. Het lijkt een voorbeeld uit een slechte roman. Je bent al jaren bezig een baan te zoeken en bijt op een houtje want de uitkering is geen vetpot. De gemeente heeft een leuk idee en geeft je een participatiebaan en wat is je taak: andere werkzoekenden helpen een reguliere baan te zoeken. En jijzelf bijt nog steeds op een houtje terwijl je dit werk uitvoert. Als dit additionele arbeid is vragen wij ons af of Amsterdam het re-integratiewerk wel serieus neemt. Daarbij komt nog dat in de beschrijving van de participatieplekken ook wordt gezegd dat er elke 6 maanden wordt gekeken of de kandidaat nog op een participatieplek moet blijven (heeft dan nog erg veel begeleiding nodig) of door kan stromen. In de rapportage 1000 participatieplaatsen van maart 2008 van Pantar lezen we een verhaal over een mevrouw die concirge is op een school. Zij doet dit sinds 2 jaar via een participatieplek. In de rapportage lezen we het volgende: Lawtan (adjunct schoolhoofd) heeft Zebo (betreffende participatiemedewerker) in het begin 1 of 2 keer uitleg gegeven, maar dat hoeft nu niet meer. Zebo doet zelfstandig haar werk en Lawtan hoeft niet over haar schouder mee te kijken.

Het is niet verwonderlijk dat gezien deze praktijken ook vooral de vakbonden in verzet komen tegen de participatiebanen. Immers, op deze wijze worden stilzwijgend bestaande Cao's onderuit gehaald. De SP is van mening dat deze manier van het in uitvoering brengen van de wet niet langer getolereerd mag worden. De gemeente mag niet toestaan dat participatie baners op reguliere functies worden geplaatst en dat reguliere functies op deze wijze verdwijnen uit de arbeidsmarkt.

Keuzemogelijkheden
"Gisteren was ik bij het Praktijkcentrum Zuidoost. Ik houd zelf niet zo van schilderen, maar er was iemand die daar een opleiding in volgde. Hij liet mij zien hoeveel lol hij had in schilderen. Dat is de weg die ik wil volgen: het motiveren van onze klanten. Het heeft geen zin om iemand te dwingen iets te doen, waar hij absoluut geen zin in heeft. Dus ja, de klant heeft invloed." Aldus Wim Schreuder, directeur DWI, in de MUG in december 2005.

Bijstandsgerechtigden kunnen via participatiebanen twee jaar bij dezelfde werkgever te werk worden gesteld in ruil voor een bijstandsuitkering, ongeveer de helft van het wettelijk minimumloon. De DWI-klant mag een paar keer weigeren, dat wil zeggen: er is een beperkte keuze. In het rapport over 1000 participatiebanen valt te lezen dat het met de keuze nog bar slecht gesteld is. Zo valt op pagina 12 te lezen: "Uit het onderzoek blijkt overigens dat de keus uit de verschillende werkplekken niet altijd gegeven wordt, ondanks dat dit wel beleid is". Echter, weiger je voor de zoveelste keer (derde keer of vierde keer), dan volgt een sanctie: korting van 200 op de uitkering. En dat ongeacht of je zinnige argumenten tegen de voorgestelde participatiebaan inbrengt. Een voorbeeld: een klant krijgt de 'mogelijkheid' met behoud van uitkering te werken bij de Stichting Varkens in Nood. Klant oordeelt: deze stichting draagt een bepaalde mening uit, ik vind dat de gemeente onafhankelijk moet zijn en niet via via mee moet werken aan een dergelijk waardeoordeel. Kortom: principile bezwaren. In een tijd dat zelfs trouwambtenaren die mogen hebben en sommige trouwlustigen niet hoeven te huwen, zou je verwachten dat DWI/Pantar dit soort bezwaren respecteert. Maar dat is dus niet het geval. Pantar en DWI noteren: de klant heeft weer geweigerd. Wat is er gebeurd met de visie van Dhr. Schreuder sinds december 2005?

Voorwaarden bij het creren van een participatiebaan
Een van de voorwaarden (zie boven, site Pantar) voor het aanstellen van een participatie baner is dat de OR van de instelling of het bedrijf toestemming heeft gegeven (via afgeven additionaliteits verklaring) voor de inzet van participatiebanen binnen het bedrijf. Dit wordt nog eens bevestigd door de Wethouder bij de beantwoording van de schriftelijke vragen van 18 juli jl. over participatiebanen.

De voorwaarden in de praktijk
Een snelle bel- en mailronde heeft ons het volgende geleerd:
OR van Stadsdeel Noord en van de Hema zijn wel genformeerd.
In het Slotervaart ziekenhuis zijn ongeveer 22 mensen op een participatieplek aan het werk. Van schoonmaker tot wetenschappelijk onderzoeker.
De OR van het Slotervaart was echter volledig verrast door onze vraag of zij hiervoor wel toestemming hebben gegeven. Dit hebben zij dus NIET gegeven voor geen van de 22 functies.
Zo ook niet bijvoorbeeld de OR van de GGD Amsterdam: 2 plekken , de OR van de Osira groep: 29 plekken (verzorgingshuizen) en de OR van stadsdeel Geuzenveld (2 plekken).
Maar het meest schokkend is toch wel het feit dat de organisatie die de re-integratie trajecten uitvoert en begeleidt voor de gemeente: Pantar, zijn eigen OR niet om toestemming heeft gevraagd om ongeveer 200 participatiebanen binnen Pantar in te vullen.
Er staan nog steeds mensen op de wachtlijst voor een SW plek bij Pantar, maar ondertussen moeten bijstandsgerechtigden verplicht het werk van deze SW-ers doen terwijl de SW gendiceerde thuis moeten wachten op een plek.
En waar is de voorwaarde gebleven van: de instelling krijgt op iedere functie 1 kandidaat aangeboden? Bij Pantar zijn er 51 kandidaten aan het werk op een zelfde functie; die van inpakker op de afdeling Handel en Industrie!

Conclusie
Onderstaand citaat uit de Groene Amsterdammer van 1 augustus 2008 van Koen Haegens zegt het eigenlijk in een notendop:
"Bijstandsgerechtigden kunnen via participatiebanen twee jaar bij dezelfde werkgever te werk worden gesteld in ruil voor een bijstandsuitkering, ongeveer de helft van het wettelijk minimumloon. Het is beter om met de aan zulke experimenten bestede miljarden euro's waardevolle banen te creren in de zorg, het onderwijs en de publieke ruimte en die daarmee te versterken.Het participatiebeleid zit op een dood spoor. Het is in zijn huidige vorm allereerst sociaal onwenselijk."

De SP vindt werk belangrijk. Echter werk moet wel lonen, dit basisprincipe moet worden gehonoreerd. Bij de participatiebaan is dat niet het geval. Bovendien worden in Amsterdam reguliere functies ingevuld met participatie baners. De reguliere arbeidsmarkt wordt zo ondermijnd, met alle gevolgen van dien.
In het verleden hebben we iets dergelijks gezien bij de Melkertbaan constructies: eerst werd de reguliere functie van conducteur uit de markt gehaald, omdat men het zonder conducteur dacht te kunnen doen. Toen dat een misvatting bleek, kwam de conducteur terug tegen een Melkert baan salaris. Weer een paar jaar later onderkende de overheid dat een dergelijke gang van zaken niet wenselijk, en niet eerlijk is en vanaf die tijd werd de conducteur weer normaal betaald, en had hij of zij een normale CAO. Helaas, is het bij de functie van conducteur gebleven. Vele reguliere functies zijn in de loop der tijd gedegradeerd tot gesubsidieerde functies: receptionist, archiefmedewerker, activiteitenbegeleider en noem maar op. En het kan dus voor nog minder: de ID-functies van vroeger, waar je tenminste nog beloond werd, zijn nu participatiebanen geworden. En dat niet omdat ze maatschappelijk gezien niet nodig waren/zijn maar simpelweg omdat men van mening is dat er geen geld voor was/is. Tot nu toe moet in Nederland en Amsterdam maatschappelijk nut het altijd afleggen tegen financiëe baten. Dit is volgens de SP de verkeerde weg. Waardeer maatschappelijk nut en creer met de enorme bedragen die nu aan dit soort onzalige en arbeidsmarktondermijnende experimenten worden besteed waardevolle banen in de zorg, het onderwijs, de cultuur en de publieke ruimte.
De SP heeft hiertoe voorstellen gedaan in de notitie Naar een Amsterdamse Werkcentrale. Wij kijken met spanning uit naar het pre advies van het College en hopen u met deze notitie weer een stap de goede richting op geholpen te hebben.
Als de gemeente desondanks toch besluit de participatiewet uit te voeren, dan moet, ons inziens, in ieder geval aan de volgende voorwaarden worden voldaan:

- de periode van het traject wordt ingekort tot half jaar uiterlijk
- participatietraject levert na half jaar regulier werk op, met een normaal salaris en een normale CAO
- clint heeft vrije keuze
- OR en vakbond hebben toestemming gegeven
- de functie bestaat niet op de reguliere markt

Maureen van der Pligt en Carlien Boelhouwer
SP-fractie Amsterdam