Amsterdam

Notitie: Een einde aan het vrijwillige vrijwilligerswerk?

Inleiding

Belangeloos iets doen voor een ander of voor de maatschappij is de meest normale zaak van de wereld. Zolang als er mensen zijn, hebben zij elkaar geholpen. Op enig moment heeft deze zeer menselijke eigenschap een naam gekregen: vrijwilligerswerk. Zodra iets een naam heeft, ontstaat bijna direct de behoefte om een algemene omschrijving te geven.

De website van de gemeente Amsterdam doet dit als volgt:

Vrijwilligerswerk is werk dat:
in georganiseerd verband wordt verricht
niet verplicht en onbetaald voor anderen of voor de samenleving als geheel wordt gedaan
de duur van het werk is niet van belang, evenmin wie van het vrijwilligerswerk profijt heeft.

U kunt zich in uw vrije tijd bijvoorbeeld inzetten voor:
iemand die chronisch ziek is
mensen met een lichamelijke of verstandelijke handicap
iemand die psychiatrisch problemen heeft
kinderen en tieners in een buurthuis
non-profit organisaties op het gebied van natuur en milieu, migrantenondersteuning, maatschappelijke hulpverlening.

Op een andere plek meldt de website van de gemeente Amsterdam:
De WMO doet een groot beroep op de inschakeling van vrijwilligers, en erkent eveneens het belang dat vrijwilligerswerk voor de samenleving n voor de mensen zelf kan hebben.

Het WMO-motto is "iedereen doet mee". Zowel in de betekenis van "je steentje bijdragen" als "voorkomen dat mensen uit de boot vallen". De kans dat mensen meedoen neemt toe, wanneer vrijwilligersactiviteiten aansluiten bij hun persoonlijke interesses, competenties en talenten. Dat vrijwilligers zich niet alleen den dienste kunnen stellen van organisatiedoelen, maar in het vrijwilligerswerk ook de mogelijkheid hebben om hun betrokkenheid, talenten en competenties tot uitdrukking te brengen, is een onderbelicht aspect van vrijwilligersbeleid.

En ook in de notitie over vrijwilligerswerk De kracht van Amsterdam (2002) is dit verhaal terug te vinden:
Amsterdam zonder vrijwilligers is niet denkbaar. De stad kent meer dan 6.000 organisaties die met vrijwilligers werken op de meest uiteenlopende maatschappelijke gebieden. Vriendendiensten, inloophuizen, ouderenhulp, sportverenigingen, buurthuizen; al deze organisaties en initiatieven zouden niet mogelijk zijn zonder de inzet van vrijwilligers. Vrijwilligerswerk valt of staat echter met de ondersteuning en de waardering die het krijgt van de gemeente, maatschappelijke organisaties en bedrijven. De komende jaren willen wij dan ook bestaand beleid en samenwerkingsverbanden verder uitbouwen en nieuwe initiatieven stimuleren en waar nodig ondersteunen.

Wat verstaan we onder vrijwilligerswerk?
Onder vrijwilligerswerk verstaan wij werk dat in enig georganiseerd verband onverplicht en onbetaald voor anderen of voor de samenleving als geheel wordt verricht. De duur daarvan is niet van belang, evenmin wie van het vrijwilligerswerk profijt heeft.
Vrijwilligerswerk is van grote sociaal-maatschappelijke en economische betekenis voor de stad Amsterdam en haar bewoners. Daarom willen wij het Amsterdamse vrijwilligerswerk in zijn volle breedte stimuleren en de juiste randvoorwaarden creren voor een degelijk onderhoud van vrijwilligerswerk, voor kwaliteitsverbetering en voor vernieuwing.

Een einde aan deze mooie ambities?
Eerst ging het om belangeloos iets doen voor een ander of voor de maatschappij, vervolgens werd dit, nadat dit vrijwilligerswerk was genoemd, uitgebreid met 'iets doen in georganiseerd verband'. De volgende toevoeging was dat vrijwilligerswerk ook iets voor de vrijwilliger zelf ging betekenen, namelijk 'de mogelijkheid om zijn of haar betrokkenheid, talenten en competenties tot uitdrukking te brengen'. Sinds kort is er weer iets bij gekomen.
Vrijwilligersorganisaties die jarenlang een bemiddelende rol hebben gespeeld tussen vrijwilligers en vrijwilligersactiviteiten worden door de Dienst Werk en Inkomen benaderd voor een wel heel bijzondere opdracht.
Wanneer zij vrijwilligers hebben die ook een uitkering ontvangen, moeten de vrijwilligersorganisaties verplicht deze mensen opnemen in een vrijwilligerstraject, wat begeleid zal worden door Pantar. Onderdeel van deze opdracht is het bijhouden van absentie, beoordelen of er sprake is van ongeoorloofde absentie en dit dan melden en vier maal per jaar een voortgangs/beoordelingsgesprek voeren met de vrijwilliger samen met een consulent(e) van Pantar.
Ongeoorloofde absentie kan gevolgd worden door een strafkorting op de uitkering.
Wanneer de organisaties niet meewerken heeft dat gevolgen voor de vrijwilliger en de organisatie, zo valt te lezen in de brief van DWI die de organisaties op de mat hebben gekregen.

Uit de brief die DWI aan de vrijwilligersorganisaties stuurde:
Veel klanten van de Dienst Werk en Inkomen doen vrijwilligerswerk. Onder andere bij uw organisatie. Het verrichten van vrijwilligerswerk wordt door DWI gewaardeerd en in bepaalde situaties zelfs aangemoedigd. Maar het doel van een bijstandsuitkering is overbrugging naar betaald werk. Om beter zicht te krijgen op de mogelijkheden van onze klanten die vrijwilligerswerk uitvoeren gaat DWI de positie van de vrijwilliger ten opzichte van de arbeidsmarkt en de organisatie waar dit wordt uitgevoerd opnieuw beoordelen.
Het kan ook zijn dat we vinden dat onze klant op dit moment bij u goed op zijn/haar plek zit. In sommige gevallen zullen we u dan vragen mee te werken aan activiteiten die gericht zijn op het verbeteren van de mogelijkheden (competenties) van betrokkene. Deze activiteiten worden betaald door DWI en uitgevoerd door Pantar Amsterdam. Daarnaast wil DWI ook beter zicht hebben op de inhoud van het vrijwilligerswerk en de wijze waarop dat door de vrijwilliger wordt uitgevoerd.
Wij hebben daarvoor uw medewerking nodig. Als u bereid bent mee te werken vragen wij u het bijgaande formulier, alsmede het formulier 'onbetaalde arbeid' (OA), ingevuld aan ons retour te sturen. Ik moet u er tenslotte op wijzen dat het niet retour sturen van de formulieren of niet mee werken aan het traject consequenties heeft. De vrijwilliger werkzaamheden van onze klant bij uw organisatie kunnen dan niet als activeringstraject (blijven) gelden. Onze klant zal dan een andere activiteit krijgen aangeboden die mogelijk niet valt te combineren met de huidige vrijwilligersactiviteiten.
Verscheidene vrijwilligersorganisaties hebben bezwaren tegen deze brief geuit. Zij hebben een zorgvuldig (soms jarenlang) opgebouwde vertrouwensband met de vrijwilliger, die door de nieuwe handelswijze van de Dienst Werk en Inkomen op het spel komt te staan. Bovendien voelen zij zich hierdoor in de rol van werkgever gedrongen wat in hun ogen nu juist niet de bedoeling is van het concept vrijwilligerswerk.
Een volgend bezwaar is dat, doordat er vrijwilligerstrajecten in het leven worden geroepen die begeleid zullen gaan worden door bij Pantar aangestelde consulenten, de kosten voor re-integratie behoorlijk zullen stijgen. Tenslotte worden de vrijwilligersorganisaties opgezadeld met verplicht invullen van formulieren en het begeleiden van de vrijwilliger volgens de voorschriften van de Dienst Werk en Inkomen. Noch voor de vrijwilliger noch voor de vrijwilligersorganisatie zijn voordelen te ontdekken.
De SP constateert een tegenstelling tussen de officile gemeentelijke uitleg in de notitie De kracht van Amsterdam (vrijwilligerswerk is onverplicht en onbetaald) en de nu nieuw ingevoerde beleidslijn vanuit de gemeentelijke dienst Werk en Inkomen.
De SP vraagt het college dan ook met klem om het omzetten van vrijwilligerswerk in vrijwilligerstrajecten met onmiddellijke ingang ongedaan te maken. Verder vraagt de SP het college contact op te nemen met de vrijwilligersorganisaties om uit te leggen dat er sprake was van een misverstand. Gevolgd door excuses voor de ontstane verwarring en onrust.

Maureen van der Pligt