Amsterdam

We moeten breken met de zoek-het-zelf-maar-uit mentaliteit opgedrongen door Rutte. Ook de economische dakloze verdient hulp van de overheid.

Deze opinie verscheen 4 maart in Het Parool

Wel een baan, maar geen huis. Opnieuw werd de alarmbel geluid over het groeiende aantal daklozen. Ditmaal was het de beurt aan Valente, de landelijke brancheorganisatie voor de opvang. Opvangorganisaties zijn namelijk niet meer in staat de dakloosheid goed te bestrijden. Reden: gebrek aan woningen en gebrek aan geld voor begeleiding.

De wethouders uit de grote steden gingen hen al voor. In onder meer
Amsterdam, Utrecht en Nijmegen barst de nachtopvang uit haar voegen. ‘De hele keten is vastgelopen,’ zeggen wethouders daar. Dat is beleidstaal
voor ‘het gaat niet meer’. 

De feiten zijn bekend. In de zomer van 2019 meldde het Centraal Bureau
voor de Statistiek dat het aantal daklozen in Nederland in tien jaar
tijd is verdubbeld tot bijna 40.000. Daarvan verblijft bijna 40 procent
in de vier grote steden, waar de problematiek zich concentreert.

Deze mensen hoppen van plek naar plek, slapen op de bank bij familie of
bekenden, op campings of in de daklozenopvang. Het gaat steeds vaker ook over mensen met een baan, die desondanks veroordeeld lijken tot een
bestaan in de marge van de samenleving. Er lijkt een flinke toename te
zijn van het aantal gezinnen in de noodopvang. Naar schatting wonen er
in Amsterdam ruim 730 kinderen die geen vaste woonplek hebben. Het maakt indringend inzichtelijk hoe groot de problemen zijn. 

Verder afglijden

De groei van het aantal daklozen is het gevolg van politieke keuzes. De
landelijke overheid heeft haar handen afgetrokken van betaalbare
volkshuisvesting en de markt kreeg vrij spel, met alle gevolgen van
dien. Sinds de naoorlogse wederopbouw is het tekort aan betaalbare
woningen voor mensen met een laag of een gemiddeld inkomen nog niet zo
groot geweest. Bezuinigingen op de ggz en het sociale vangnet dragen
eveneens bij aan het ontstaan van dakloosheid.

Onder het mom van participatie en zelfredzaamheid dringen de opeenvolgende kabinetten-Rutte mensen een zoek-het-zelf-maar-uitmentaliteit op. Zo wordt een dakloze die wel een baan heeft in beleidsjargon een economische of zelfredzame dakloze genoemd. Zelfredzaam omdat deze groep vaak niet kampt met psychische, verslavings- of schuldenproblematiek.

Heb je eenmaal het stempel ‘zelfredzaam’, dan krijg je geen of slechts zeer
moeizaam hulp. Pas wanneer je verder afglijdt en dieper in de problemen
komt, is er hulp mogelijk. Dat is het paard achter de wagen spannen.
Deze mensen zouden zeer geholpen zijn met iemand die ze wegwijs maakt en ze (tijdelijk) onderdak biedt.

Bijstand verliezen

De bezuinigingen op budgetten van de gemeente hakken er in. Dat maakt het voor Amsterdam moeilijk de problemen op te lossen. Pas rond de zomer komt het kabinet met een plan, dat hoogstwaarschijnlijk onvoldoende zal zijn. Om de problemen echt aan te pakken, moet het kabinet de hoge belastingen voor corporaties omzetten in een investeringsplicht. De bijna 2 miljard euro die de Nederlandse woningcorporaties vorig jaar aan verhuurdersheffing hebben betaald om de staatskas te spekken, hadden de corporaties ook kunnen gebruiken om doelgericht betaalbare woningen voor daklozen te bouwen.

Daarnaast moet de kostendelersnorm van tafel. Vanwege deze maatregel worden mensen met bijstand die in een huis wonen met andere volwassenen gekort op hun uitkering, ook als die andere volwassenen geen inkomen hebben. Een gezamenlijke huishouding zou namelijk goedkoper zijn, is de redenering.

De realiteit is anders. Regelmatig worden familieleden uitgeschreven of
letterlijk op straat gezet om de kostendelersnorm te vermijden. Voorheen
kon iemand zonder zorgen een dakloze onderdak bieden. Nu durven mensen dat niet uit angst hun bijstand te verliezen.

Tot slot moeten we breken met de zoek-het-zelf-maar-uitmentaliteit. Iedere
dakloze, zelfredzaam of niet, verdient steun en begeleiding van de
overheid. Het is aan Den Haag om gemeenten daarbij ruimhartig te
steunen. Het woord is aan het kabinet, anders moet de kiezer volgend jaar het initiatief nemen.

Erik Flentge,  fractievoorzitter SP Amsterdam