Amsterdam

Negen actiepunten:

1. De invoering van een mantelzorgtoeslag, een vergoeding voor mantelzorgers in de bijstand en mensen met een minimuminkomen (bijvoorbeeld een betaald zorgverlof van vier weken per mantelzorgjaar).
2. De aanstelling van een mantelzorgmakelaar, iemand die de regeltaken van de mantelzorger overneemt en die als geen ander de weg weet in de zorgsector.
3. Het Platform Mantelzorg en Markant krijgen weer subsidie. Door de vele mantelzorgers en de diversiteit aan mantelzorgers is het noodzakelijk de ondersteunende functies van Markant en het Platform Mantelzorg vanuit de gemeente te ondersteunen, te versterken en uit te breiden.
4. Goede voorlichting en coaching, zodat mantelzorgers uitstekend genformeerd worden over alle voorzieningen en zich gesteund voelen.
5. Gratis parkeren in de buurt van de zorgpatint.
6. Geen sollicitatieplicht voor mantelzorgers met een uitkering.
7. Recht op urgentieverklaring indien de mantelzorger naar de buurt van de zorgpatint wil verhuizen.
8. Ruimhartige toepassing van woningaanpassingen voor de mantelzorger en de zorgpatint.
9. Uitgangspunt is dat mantelzorg altijd vrijwillig is. Als de familie hulp weigert of niet in staat is deze te geven, dient reguliere zorg geboden te worden.

Het belang van mantelzorg

Mantelzorgers zijn mensen die zonder vergoeding zorgen voor een ziek of gehandicapt persoon, meestal een familielid of vriend. Mantelzorgers zijn geen professionele zorgverleners, maar geven zorg omdat zij een band hebben met degene die zij verzorgen.

In Nederland zijn 3,7 miljoen mantelzorgers. Tussen de 1,6 en 1,7 miljoen mensen (gegevens SCP) zorgen gemiddeld 8 uur per week en langer dan drie maanden voor de zorgbehoevende. 20% van dit aantal (= 330.000 mensen) verleent langdurig (gemiddeld 8 maanden) intensieve zorg (gemiddeld 18 uur per week). Deze 20% mantelzorgers biedt fulltime zorg. Zij zijn zeven dagen per week en vaak 24 uur per dag verbonden met degene die zij verzorgen. Dat maakt dat er vaak weinig of geen ruimte is om de aandacht ergens anders op te richten.

Amsterdam kent 75.740 mantelzorgers, waarvan er ruim 6000 zeer zwaar tot overbelast zijn. Zij zorgen bijvoorbeeld voor een dementerende man, voor een vrouw met MS of voor een gehandicapt kind.

Mantelzorgers vinden het vanzelfsprekend om hun naaste te verzorgen en daarvoor verdienen zij alle waardering. Maar veel mantelzorgers worden ook met zware problemen geconfronteerd. Zij hebben onvoldoende mogelijkheden om de zorg (tijdelijk) over te dragen, ze maken extra kosten, zoals voor vervoer, voor voeding en ga zo maar door. Sowieso geven mantelzorgers aan zorgtaken bijna 1,3 miljard euro per jaar uit. Daarvan is 830 miljoen euro extra kosten en 450 miljoen euro is gemist inkomen. Voor veel mensen is mantelzorg namelijk vrijwel niet te combineren met een betaalde baan.

De verplichte arbeidsparticipatie en sollicitatieplicht staat haaks op het verlenen van mantelzorg. Hierdoor komt het nogal eens voor dat de patint onnodig gebruik moet maken van dure voorzieningen, dat hij dus wordt opgenomen in een instelling terwijl met wat ondersteuning prima mantelzorg voorhanden zou zijn. Mantelzorg heeft met andere woorden een economische waarde. De samenleving kan veel onnodige uitgaven besparen door mantelzorgers goed te ondersteunen.

(Cijfers uit Mantelzorg in getallen, SCP, 2003)

Zorgen zonder zorg

De cijfers zeggen eigenlijk weinig over de werkelijke situatie van een mantelzorger. Hoe ziet het leven van een mantelzorger er uit? Neem bijvoorbeeld de alleenstaande vrouw die de zorg van haar ouders op zich neemt. Ze is alleenstaand, dus moet haar eigen inkomen verdienen. Na het werk gaat ze naar haar ouders om allerlei arbeidsintensieve taken uit te voeren. Voor de ouders wordt gekookt, gewassen, schoongemaakt en ze worden naar bed gebracht. Vervolgens gaat de dochter naar huis om ’s ochtends klokslag zes uur weer op te staan. Al haar financiëe extraatjes gaan op aan zorgzaken voor de ouders. Gecombineerd met een baan, is het begrijpelijk dat weinig mensen dit lang volhouden. De baan opzeggen kan ook niet, want dan is het veelal niet te betalen.

De regering gaat er van uit dat de familie als eerste verantwoordelijk is voor een familielid dat zorg nodig heeft. Niet de samenleving heeft die plicht, maar de familie. Maar is een samenleving zonder zorgplicht nog wel een echte samenleving? De werkelijke drijfveer van de regering is financieel van aard: zorg kost geld en mantelzorgers besparen de regering veel uitgaven.

De SP is niet tegen mantelzorg. Het is eeuwenoud gebruik dat naasten elkaar verzorgen. Maar de mantelzorg moet wel mogelijk zijn. In de huidige 24-uurseconomie heeft de mantelzorger recht op compensatie en op ondersteuning van de kant van de overheid, want hij bespaart de regering veel geld en hij vervult een maatschappelijke taak. Bovendien, zonder compensatie houdt de mantelzorger het niet vol. Het uitgangspunt van de SP is dat de mantelzorger nog een leven naast de zorg moet kunnen hebben. Mantelzorg moet geen uitputtingsslag worden.

De SP is ertegen dat mantelzorg een vanzelfsprekende verplichting is. Een overheid die zelf aan de zorgplicht tracht te ontkomen, kan immers niet automatisch verwachten dat de burger dat plichtsbesef wl heeft (slecht voorbeeld doet slecht volgen). Los daarvan, kan het ook problemen geven als familieleden gedwongen voor elkaar moeten zorgen. In dat geval heeft de patint zeker recht op zorg via de overheid.

Nu de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) is aangenomen krijgen de mantelzorgers nog meer taken. Nu al is een groot deel van hen (400.000 mensen) overbelast. Het is zaak dat de overheid nu erkent dat mantelzorg economisch nut heeft en dus ondersteuning verdient. Daarom heeft de SP het Actieplan Mantelzorg geschreven. Uiteindelijk moet het normaal zijn dat mensen kunnen zorgen zonder zorg.

Remine Alberts
SP, maart 2006