Amsterdam

De huidige bestuursstructuur van grote bedrijven faalt en is één van de oorzaken van de economische crisis. Evenwichtiger inspraak van werknemers, aandeelhouders / kapitaalverschaffers en eventueel consumentenorganisaties leidt tot een betere bedrijfsorganisatie, eerlijker verdeling van macht en middelen én biedt meer garantie voor de continuïteit van een bedrijf. Tot zover de theorie, geschetst door SP Eerste Kamerlid Geert Reuten. Tijdens Politiek Café opSPraak werd deze theorie aangevuld met praktische opmerkingen van Hans Schenk, hoogleraar economie aan de Universiteit van Utrecht.

Schenk legt de voorgeschiedenis uit: ‘Sinds de jaren negentig wordt speculatie aangejaagd door overnames. Financiering van deze overnames geschiedt door banken. Wanneer de verwachte stijging van de bedrijfsproductiviteit uitblijft, draaien niet de aandeelhouders maar de banken op voor de tekorten.’ Dit systeem wordt gefaciliteerd door uitgekleed toezicht en een bedenkelijke investering van bedrijfswinsten. Schenk: ‘Twintig procent gaat naar de aandeelhouders, tachtig procent vloeit terug in het bedrijf. Maar deze tachtig procent wordt steeds meer aangewend om overnames te plegen.’ Essentieel hierbij is de aandelenkoers van een bedrijf; hoe hoger de koers, hoe makkelijker andere bedrijven over te nemen.

Reuten: ‘De ongebreidelde vrijheid in de economische sfeer leidt tot corrumpering. Het huidige systeem waarin de aandeelhouders een Raad van Commissarissen kiezen –die op haar beurt een directie aanstelt-, is niet democratisch.’ Weliswaar geldt bij vijf commissarissen de verplichte aanwezigheid van één werknemerscommissaris, maar dit is uiteraard niet representatief. Reuten: ‘Als je zou kijken naar belang – de stemverhouding naarmate mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van een bedrijf-, dan zou de stemverhouding tussen producenten en kapitaalbezitters niet zoals nu 20%-80%, maar 85%-15% moeten zijn!’

Eigenlijk merkwaardig dat na democratisering van de private en de politieke sfeer, de economische sfeer hier (nog) niet aan voldoet. Bij reële inspraak van werknemers verwacht je bijvoorbeeld evenwichtiger beloning in een bedrijf en verantwoord beleid in geval van ontslag. Schenk vertelt over de situatie in het buitenland: ‘In Duitsland is de zeggenschap in een bedrijf gelijk verdeeld over werknemers en kapitaalverschaffers. Daar worden de bedrijfswinsten eerder herinvesteert in het bedrijf.’ Is het heil zowaar uit Europa te verwachten? Aan de ene kant wel. Schenk: ‘Binnen twee jaar worden in Europa wetten omtrent private equity en fusietoezicht van kracht. Aan de andere kant zijn de lobby’s van de multinationals in Europa enorm en genieten bedrijven geen bescherming tegen overnames.’

Eén mens, één stem beter dan één aandeel, één stem. Een gecompliceerd verhaal over de democratisering van de economie, waarin gelukkig in het laatste nummer van Spanning het nodige valt te lezen. Het debat over dit onderwerp leeft niet alleen op deze avond, maar binnen de hele SP.